ဓာတ်တိုင်နှင့်သူငယ်ချင်းများ (၁)- Transmission and Distribution Line

တစ်နေ့သ၌ ဓာတ်တိုင်နှင့် သူ၏ သူငယ်ချင်းများ ကျောင်းကန်တင်းတွင် ထိုင်ရင်း ရောက်တက်ရောက်ရာ ပြောဆိုနေခိုက် EP Major ဆရာလေးရောက်လာဖြင့် မတ်တပ်ရပ်ဂါရဝပြုကြရင်း နုတ်ဆက်လိုက်ကြလေသည်။ “နေပါဟ ငါ့တပည့်တွေရ။ ကန်တင်းမှာပဲဟာ အေးအေးဆေးဆေးပေါ့။ ထိုင်...ထိုင်” ဟု ဆရာလေးပြောမှ “ဟုတ်ကဲ့ ဆရာလေး” ဟု ဆိုကာ အားလုံးပြန်ထိုင်လိုက်ကြလေသည်။ “ဒါနဲ့မင်းတို့ ဘာတွေပြောနေကြတာတုံး” ဟု ဆရာလေးကမေးရာ ဓာတ်တိုင်က “ ဟာ ဆရာ။ ဒီကောင်တွေလာစားနေလို့ပါ ဆရာလေး။ ဓာတ်တိုင်တွေမှာ ကျောက်တိုင် အကြီးအသေး၊ သံတိုင်၊ သစ်သားတိုင်၊ သံငြမ်းတိုင်(တာဝါတိုင်) တွေ အမျိုးမျိုးရှိတော့ ဘယ်လိုတွေကွာတာလဲ ဆိုတာ ပြောနေကြတာပါ ဆရာလေး။ ကျွန်တော့နာမည်ကလည်း ဓာတ်တိုင် ဆိုတော့ ပြောရတာ ကိုးလို့ကန့်လန့်ပါ ဆရာလေးရာ” ဟု ရှင်းပြ၏။

ဆရာလေးက “မင်းတို့က ဘယ်လိုသိကြလို့တုန်း။ တကယ်ဆို Transmission and Distribution System ဘာသာမှာ ပါတာပဲလေ။ မင်းတို့နောက်ဆုံးနှစ်တွေပဲ။ ဒုတိယနှစ်ကစပြီး ပါတာပဲကို။ ငါ့ကို ပြောပြကြပါအုံး။ ဘာတွေလဲလို့။” ဆိုရင်း ပုံမှန်တစ်ခွက် စားပွဲထိုးအားလှမ်းမှာလိုက်လေသည်။

အားလုံးထဲမှ မှန်ကြောင်က “ပြောရရင်တော့ ဆရာလေးရာ.... စာထဲမှာကတော့ သတ်မှတ် ဗို့အားအမျိုးအစားအလိုက် တိုင်အမျိုးအစားတွေ ခွဲထားတာတွေ့တယ်ဆရာလေး။ ဒါပေမယ့် အပြင်မှာကျတော့ နဲနဲမတူဘူးလားလို့။ နောက်ပြီး စာထဲမှာက ပုံသေလို ဖော်ပြထားတယ်ဆရာလေး။ ဒါတွေက လက်တွေ့မှာ အဲအတိုင်းသုံးလို့ရပါ့မလားလို့ ဆွေးနွေးနေကြတာပါ။” ဟုပြောရာ ဆရာလေးက

“အေး ဘယ်ဆိုးလို့တုန်း။ မှန်တယ်ကွ။ တကယ်ဆို စာထဲမှာပြထားတာတွေက Typical တွေပဲကွ။ တို့သင်ရိုးယူတဲ့စာအုပ်ရဲ့ မူရင်းရေးတဲ့စာရေးဆရာက သူ့နိုင်ငံ၊ သူ့ပတ်ဝန်းကျင်က အတွေ့အကြုံ၊ အသုံးချတာတွေ ပေါ်မှာအခြေခံရေးတာပေါ့။ ဒါကို မင်းတို့က အခြေခံအနေနဲ့ လေ့လာဖို့တော့လိုတယ်ကွ။ မင်းတို့ကို Power System နဲ့ပတ်သတ်တဲ့ဘာသာရပ်တွေ၊ အခြား Major၊ Minor  ဘာသာရပ်တွေ တွဲသင်တာ ဒါအတွက်ပဲလေကွာ။ မင်းတို့ ရတဲ့အခြေခံနဲ့ တို့နိုင်ငံရဲ့ ဒေသအသီးသီးအတွက်၊ လိုအပ်လို့ ပြည်ပထွက်ရရင်လဲ အဲဒီနိုင်ငံရဲ့ အခြေအနေတွေနဲ့ သင့်တော်တဲ့ အမျိုးအစားတွေ ရွေးသုံးတတ်ဖို့ ဘက်ပေါင်းစုံက ဝမ်းစာဖြည့်ပေးတာပေါ့။” ဟု ပြောရင်း လက်ဖက်ရည်တစ်ငုံသောက်လိုက်ရင်း “လက်တွေ့လုပ်ငန်းခွင်ရောက်တဲ့အခါ အဲဒီနေရာ‌ဒေသနဲ့ သုံးစွဲမယ့်ဝန်အား၊ Estimate ဘာသာမှာပါတဲ့ ကုန်ကျစရိတ်နဲ့ အကျိုးပြန်ရမှု တွက်ချက်တာတွေ၊ ပစ္စည်းပစ္စယဝယ်ရနိုင်မှု၊ ရေတို ရေရှည်အကျိုးစတာတွေကို ထောင့်စုံအောင် စဉ်းစားပြီး  ဒီဇိုင်းတွက်ချက် လုပ်ရတာမျိုးပေါ့။ ငါ့တပည့်တွေက လေ့လာအားကောင်းပါတယ်။ ကျောင်းမပြီးခင်တော့ ပညာစုံအောင် သာလေ့လာ။ မေးစရာရှိတာမေးသွားကွာ။ တို့ဆရာတွေအနေ့နဲ့ကလည်း မမေးဘဲနဲ့ သင်ရိုးကလွဲပြီး တခြား ဘာပြောရမယ်ဆိုတာ သိဖို့မလွယ်ဘူးကွ။ မင်းတို့သိချင်တာနဲ့ ဘာသာရပ်က ကျယ်ပြန့်တာနဲ့ဆိုတော့ မေးမှပဲ သိမှာ တပည့်တို့ရ” ဟု အားရပါးရ ရှင်းပြနေသော ဆရာလေးကိုကြည့်ရင်း ဓာတ်တိုင်တို့အဖွဲ့ မေးခွန်းတွေက တိုးလာလေပြီ။

ငြိမ်၍နားထောင်နေသော အရှည်ကြီးက “ဆရာလေး.... ဒီဇိုင်းမှာက ဘာတွေကို ထည့်စဉ်းစားရတာလဲ။ လက်တွေ့နဲ့ကျတော့ ဆက်စပ်ဖို့ ဘယ်လိုတွေးယူရမလဲဆရာလေး” ဟု မေးရာ ဆရာလေးက

“မင်းကတော့လုပ်ပြီ။ မေးဆိုမှ စာအုပ်ထဲကဟာတွေအကုန် တစ်ထိုင်တည်းပြောခိုင်းနေတယ်။ ထားပါတော့။ ဒီလိုကွ..........ပထမဦးဆုံးကတော့ System Planning ကို စလုပ်ရတယ်။ ကိုယ့်ရဲ့ လက်ရှိ Transmission နဲ့ Distribution စနစ်တွေက ဘယ်လောက်ရှိနေတယ်။ ဘယ်အထိရောက်နေတယ်။ ကိုယ်သွယ်ယူမယ့်လိုင်းနဲ့ခွဲရုံ တွေ ဘယ်လိုနေရာချမယ်ပေါ့။ မင်းတို့သင်ရတဲ့ Load Flow Analysis, Short Circuit Analysis တွေလုပ်ရမှာပေါ့။ အဲလိုတွက်တဲ့နေရာမှာ တပါတည်း ကိုယ်သယ်ပို့ချင်တဲ့ ဝန်အားအမျိုးအစား၊ ပမာဏတွေကိုလဲ Analysis လုပ်ထားရမယ်။ အိမ်ထောင်စုတွေ၊ စီးပွားရေးလုပ်ငန်းတွေ၊ စက်မှုလုပ်ငန်းတွေ ဘယ်လောက်ရှိမယ်ဆိုတာပါ မယ်။ Demand Analysis လို့ခေါ်တာပေါ့ကွာ။ အဲဒါမှ ကိုယ်တည်ဆောက်ရမယ့် လိုင်း/ ခွဲရုံတွေရဲ့ အရွယ်အစားကို ခန့်မှန်းတွက်ရမယ်။” ဟု ပြောရင်း လက်ဘက်ရည် တစ်ငုံသောက်လိုက်ပြန်၏။

အရှည်ကြီးကဆက်၍ “ဒါပဲလား ဆရာလေး” ဟုမေးရာ ဆရာလေးက “ဟာ... မင်းကလဲ ဒါပဲတော့ ဘယ်ဟုတ်မလဲကွ.....အဲဒါတွေရရင် မင်းရဲ့လိုင်းဒီဇိုင်းကို စရမှာကွ။ သယ်ယူမယ့်ဝန်အား၊ အကွာအဝေးတွေကို သိရင် ဘယ်လို ဗို့အားအမျိုးအစားသုံးမလဲ စရွေးမယ်။ ဗို့အားရရင် သယ်ယူမယ့် လျှပ်စီးပမာဏကို ရအောင်တွက်။ ပြီးရင် ဓာတ်ကြိုးအရွယ်အစားကိုရမယ်။ အဲဒါကိုမှ ချိတ်ဆွဲမယ့် တိုင်၊ ကြွေသီးစတဲ့ဆက်စပ် လိုင်းပစ္စည်းတွေကို တွက်ရမယ်။ တွက်ရတဲ့ဟာနဲ့ စျေးကွက်ထဲမှာ ရှိတဲ့ဟာနဲ့ စစ်ကြည့်။ ကိုက်ရင်ရွေးလိုက်တာပေါ့ကွာ။ ဗို့အားကနေ နောက်တစ်ခုစဉ်းစားရမှာက တိုင်အမြင့်၊ လျှပ်စစ်အန္တရာယ်ကင်း လွတ်အကွာအဝေးတွေကို ဆက်တွက်ယူရသေး တယ်ကွ။ ဒါကတော့ မင်းတို့ Insulation Coordination ဘာသာရပ်မှာ သင်ပါတယ်။” ဟုပြော၍ တစ်ချက်နား လိုက်လေသည်။

ရေးမှတ်နေသော ဖက်တီးက “ ဆရာလေး.... ဘာသာရပ်တွေက ဆက်စပ်နေတာပဲနော် ဆရာလေး” ဟုပြောရာ ဆရာလေးက “ဒါပေါ့ဟ။ ငါပြောသလို မင်းတို့ကို ကျောင်းမှာအခြေခံအနေ့နဲ့ ဝမ်းစာဖြည့်ပေးလိုက်ပါတယ်လို့...။ နောက်လုပ်ရမှာတွေရှိသေးတယ်။ အဲဒါတွေက......မင်းတည်ဆောက်မယ့်နေရာမှာရှိတဲ့ အပူချိန်၊ မိုးရေချိန်၊ မိုးကြိုးပစ်တဲ့အကြိမ်ရေ၊ လေတိုက်နှုန်း၊ မြေအမျိုးအစား စတာတွေကိုလဲ ရယူစုဆောင်းရမယ်ကွ။ အဲဒါတွေက Mechanical နဲ့ Civil Design အတွက်ပေါ့ကွာ။ ကြိုးဘယ်လိုသွယ်တန်းမယ်။ တိုင်ဘယ်လိုဒီဇိုင်းလုပ်မယ်။ ဖောင်ဒေးရှင်း ဘယ်လိုလုပ်မယ်ဆိုတာတွေအတွက်ပေါ့” ဟုပြောရင်း တစ်ချက်နား၍ လက်ဘက်ရည် တစ်ငုံသောက်လိုက်ပြန်လေသည်။

ဆရာလေးနှင့်အတူ လက်ဘက်ရည်ချိုဆိမ့်ကို အရာသာခံရင်း အညာသားက “ဆရာလေးရာ Mechanical တွေရော Civil တွေရော ပါလာပြန်ပြီ” ဟုပြောရာ ဆရာလေးက “ဟ..... တပည့်ရ.... တို့အင်ဂျင်နီယာလုပ်ငန်း ဆိုတာ တို့ Electrical တွေကြီးပဲ မပြီးဘူးလေကွာ.... Mechanical, Civil တင်မကဘူး ကွန်ပြူတာပညာ၊ ဆက်သွယ်ရေးပညာတွေအပြင် စီမံခန့်ခွဲမှု၊ ဥပဒေ၊ သဘာဝပတ်ဝန်းကျင်၊ မိုးလေဝသ စသဖြင့် စုံလို့ပါကွာ။ အကုန် လုံး တစ်ထောင့်တစ်နေရာ တစ်ခန်းတကဏ္ဍတော့ပါတယ်ဟ။ အားလုံးစုပေါင်းပြီးလုပ်ရတာမျိုး။ ဒါမှလဲ ပြည့်စုံတဲ့ ဒီဇိုင်းနဲ့ အောင်မြင်မှုကို ရတာဟ။ ဆက်ပြီးတော့........”

“ဆက်ပြီးတော့ ဒီလိုအကုန်လိုက်ပြောပြရရင်တော့ အများကြီးဖြစ်သွားမယ်။ စာလိုပြောရမယ်ဆိုရင် ဆာဗေး(Surveying) ပြုလုပ်ခြင်း၊ ဒီဇိုင်းတွက်ချက်ဖို့အတွက် အခြေခံစံနှုန်းအချက်အလက်ရှာခြင်း(Basic Design Criteria and Design Conditions)၊ ဓာတ်အားလိုင်းကြိုး(Conductor)၊ ကောင်းကင်မြေဓာတ်ချကြိုး(Earth Wire)နဲ့ ဆက်သွယ်ရေးကြိုး(Optical fiber Ground Wire)များတွက်ချက်ရွေးချယ်ခြင်း၊ လျှပ်ကာတွဲချိတ် ပစ္စည်း(Insulation Sets) တွက်ချက်ရွေးချယ်ခြင်း၊ တာဝါ(Tower)၊ ကျောက်တိုင်(Pole) ဒီဇိုင်းတွက်ချက်ခြင်း၊ မြေစိုက်အုတ်မြစ်(Foundation)ဒီဇိုင်းတွက်ချက်ခြင်း၊ သဘာဝနှင့်လူမှုပတ်ဝန်းကျင်ဆိုင်ရာ ဆန်းစစ်လေ့လာခြင်း (Enviromental and Social Study)၊ ပစ္စည်းလိုအပ်ချက်တွက်ချက်ခြင်း(Listing Materials) စာတာတွေဖြစ်ပြီး နောက်ဆုံးလုပ်ရမှာကတော့ တည်ဆောက်ရေးအတွက် အစီအစဉ်ရေးဆွဲခြင်း(Construction Planning) တို့ပဲ ဖြစ်တယ်ကွ၊ ဒါကို ထပ်သိချင်ရင်တော့ အေးဆေးဖြစ်မယ့်အချိန်ရွေးကွာ။ အဆောင်မှာဖြစ်ဖြစ်၊ လက်တွေ့ချိန်ဖြစ်ဖြစ်၊ ငါအတန်းဝင်တဲ့အချိန် သင်ခန်းစာပြီးရင်ဖြစ်ဖြစ် ဆွေးနွေးကြတာပေါ့ကွာ။ အခုတော့ မင်းတို့ အတန်းချိန်စတော့မှာဆိုတော့ သွားကြအုံး။ တတိယနှစ်အတန်းစာသင်ချိန်ရှိလို့ ငါလဲ သွားတော့မယ်။” ဟု ဆိုကာ နောက်ဆုံး လက်ကျန် လက်ဘက်ရည်ကို ကုန်အောင်သောက်ချလိုက်ရင်း စာပွဲထိုးကို လှမ်းခေါ်ကာ ပိုက်ဆံရှင်း၍ ထွက်သွားလေတော့သည်။ ဓာတ်တိုင်တို့အဖွဲ့လဲ နောက်ကြုံမှ ဆရာလေးနဲ့တွေ့ရင်ထပ်မေးကြည့်ဖို့၊ လက်တွေ့လုပ်ငန်းခွင်ရောက်နေတဲ့ မနှစ်က စီနီယာကြီးဆီသွားမေးဖို့ တိုင်ပင်ကြရင်း အတန်းတက်ဖို့ စာသင်ခန်းသို့ ထွက်လာခဲ့ကြလေသည်။